Είναι απλές κατασκευές που βρίσκονται στις φυσικές κοιλότητες των βράχων όπου οι ασκητές επέλεγαν να μονάσουν. Συνήθως τα ασκηταριά είναι η φυσική κοιλότητα του βράχου όπου στην είσοδο της, υπάρχει ένας τοίχος. Υπάρχουν και κάποια άλλα ασκηταριά όπου έχουν έναν ή δυο τοίχους που εφάπτονται εν μέρει ή εξολοκλήρου στα τοιχώματα των βράχων και με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται ένας ναΐσκος μέσα στη σπηλιά. Στον οριοθετημένο χώρο του «μοναστηριού» κτίζονται η κόγχη του Ιερού, η Αγία Τράπεζα και το τέμπλο ώστε να αποτελέσουν έναν ή περισσότερους ναΐσκους.
Τα ασκηταριά χαρακτηρίζονται για την απλότητα τους ως προς τα μορφολογικά και τυπολογικά τους στοιχεία. Όμως, παρά την απλότητα τους, αποτελούν ενδεικτικό στοιχείο της εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής του Μεσαίωνα. Στον Ελλαδικό χώρο, υπολογίζεται ότι υπάρχουν 90 ασκηταριά αυτού του τύπου. Τα ασκηταριά της Λάρισας, που θα μελετηθούν με το Έργο αυτό είναι της Ανάληψης και του Τίμιου Σταυρού που βρίσκονται στο Πύθιο .
Oι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής δεν αφορούν μόνο τα φυσικά και κοινωνικά συστήματα αλλά και τη φυσική και πολιτιστική κληρονομιά. H κλιματική αλλαγή επηρεάζει την πολιτιστική κληρονομιά είτε με άμεσο, είτε με έμμεσο τρόπο.
Μια από τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής είναι οι ισχυρές βροχοπτώσεις οι οποίες αυξάνουν την υγρασία του χώρου και δημιουργούν σοβαρές φθορές στο υπόστρωμα-κονίαμα και στο χρωματικό στρώμα των τοιχογραφιών. Οι βασικές πηγές υγρασίας σε ένα κτίριο είναι: η συμπύκνωση των υδρατμών της ατμόσφαιρας, η τριχοειδής αναρρίχηση της υγρασίας απο τα θεμέλια της τοιχοποιίας και η είσοδος του νερού της βροχής στους τοίχους που περνάει μέσα από τις φθορές της τοιχοποιίας και της στέγης. Η συνεχής ροή υγρασίας στα στρώματα της τοιχογραφίας προκαλεί κονιορτοποίηση στο ζωγραφικό στρώμα και στην προετοιμασία (κονίαμα). Λόγω της κονιορτοποίησης, το χρωματικό στρώμα χάνει τη μηχανική του αντοχή και οι χρωστικές παρουσιάζουν ευαισθησία στις περιβαλλοντικές συνθήκες. Από την παρουσία υγρασίας στο χώρο ευνοούνται οι βιολογικοί παράγοντες, οι οποίοι σε συνδυασμό με την υψηλή θερμοκρασία δημιουργούν φθορές στις τοιχογραφίες όπως μαύρες κρούστες, κονιορτοποίηση του υλικού, απολέπιση, δημιουργία ρωγμών & χρωματικές αλλοιώσεις.
Στο προτεινόμενο έργο, θα πραγματοποιηθούν in situ μετρήσεις στις τοιχογραφίες των ασκηταριών της Λάρισας, με φασματοσκοπικές -μη καταστρεπτικές τεχνικές Raman, XRF και IR, ώστε να προσδιοριστούν οι φθορές των χρωστικών και να καταλάβουμε ποιες είναι οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στις συγκεκριμένες τοιχογραφίες. Η XRF τεχνική έχει ως αρχή λειτουργίας τη φασματοσκοπία φθορισμού ακτίνων Χ και χρησιμοποιείται τόσο για την ποιοτική όσο και για την ποσοτική στοιχειακή ανάλυση των στερεών, αέριων και υγρών δειγμάτων. Η μέθοδος βασίζεται στην εκπομπή ακτίνων Χ του προς ανάλυση δείγματος και αυτό συνήθως επιτυγχάνεται με τη χρήση λυχνίας ακτίνων Χ.
Η φασματοσκοπία Raman χρησιμοποιείται για το μοριακό προσδιορισμό των οργανικών και ανόργανων υλικών, στερών, υγρών ή αέριων δειγμάτων. H αρχή της είναι ότι, όταν μια ουσία ακτινοβοληθεί με μονοχρωματική ακτινοβολία στην περιοχή του ορατού, ένα πολύ μικρό μέρος της, σκεδάζεται από το δείγμα σε διαφορετικές συχνότητες από αυτήν της προσπίπτουσας ακτινοβολίας.
Η φασματοσκοπία IR είναι μια αναλυτική μέθοδος για την ταυτοποίηση χρωστικών. Μέρη της ακτινοβολίας απορροφούνται από το δείγμα λόγω των δονήσεων των μορίων. Τέτοιες δονήσεις εξαρτώνται απο τη δομή του μορίου και είναι μοναδικές για τη συγκεκριμένη χημική ουσία.
Παράλληλα, θα χρησιμοποιηθεί φορητό ηλεκτρονικό μικροσκόπιο για να ελέγξει λεπτομερώς την κατάσταση διατήρησης των τοιχογραφιών. Επιλέχθηκαν φορητές μη καταστρεπτικές τεχνικές διότι είναι αδύνατη η μεταφορά των τοιχογραφιών στο εργαστήριο καθώς επίσης οι τοιχογραφίες είναι ανεκτίμητης αξίας και καλό είναι να αποφεύγεται η δειγματοληψία, που είναι καταστρεπτική μέθοδος.
Eπίσης, στα ασκηταριά της Λάρισας θα τοποθετηθεί θερμοϋγρόμετρο για την παρακολούθηση και καταγραφή της θερμοκρασίας και της σχετικής υγρασίας. Το θερμοϋγρόμετρο θα είναι τοποθετημένο, στα ασκηταριά, όλη την περίοδο του προγράμματος ώστε να είναι συνεχής η παρακολούθηση αυτών των παραμέτρων και να εξαχθούν συμπεράσματα, ώστε να ληφθούν μέτρα προστασίας των τοιχογραφίων από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
